Leikskólakennarar verkafólk tilfinninga

Kristín Dýrfjörð skrifar – þessi færsla er stytting og smá breyting á eldri og lengri færslu um sama efni.

Kennarinn og tilfinningastarf

Kennarar í leikskólum gegna einstöku hlutverki sem „verkafólk tilfinninga“ (e. emotional labour). Þetta hugtak, sem Vincent og Braun (2013) hafa rannsakað, lýsir þeirri kröfu að kennarar verði sífellt að stjórna og miðla tilfinningum sínum faglega. Tilfinningar eru ekki aðeins hluti af persónulegu lífi þeirra, heldur verða þær hluti af fagmennsku þeirra. Í starfi þar sem börn eru í forgrunni þurfa kennarar að sýna stöðugleika og jákvæðni, jafnvel þegar þeir sjálfir upplifa andstreymi eða vanlíðan.

Grandey (2000) skilgreinir tilfinningastarf sem vinnu sem krefst þess að viðkomandi bæði stjórni eigin tilfinningum og hvernig þær birtast öðrum. Þetta felur oft í sér að „gera sér upp tilfinningar“ – til dæmis að brosa eða sýna hlýju, jafnvel þegar það kemur ekki náttúrulega á þeim tíma. Slík tilfinningaleg tvöfeldni getur verið þreytandi og valdið álagi, sérstaklega þegar hún er síendurtekin.

Tvískipting tilfinningastarfs

Rannsóknir benda til að það séu tvær leiðir sem kennarar og annað fólk sem starfar með tilfinningar getur nýtt til að takast á við þessar áskoranir:

1. Yfirborðsleiðin (e. surface acting): Þetta er lærð hegðun þar sem einstaklingar sýna ytri tilfinningar án þess að upplifa þær innra með sér. Þetta er algengt í þjónustustörfum, þar sem starfsfólk er þjálfað til að brosa og bjóða góðan dag, óháð eigin líðan.
2. Djúpstæð aðferð (e. deep acting): Hér reynir einstaklingurinn að þróa innri tilfinningar sem styðja við faglegt hlutverk hans, til dæmis með því að temja sér samkennd og meðlíðan. Þessi aðferð, sem Page (2011) kallar faglega elsku, byggir á því að rækta með sér jákvæða og raunverulega tengingu við börnin.

Samkvæmt Bagdasarov og Connelly (2013) er dýpri aðferðin talin áhrifaríkari til að forðast kulnun og stuðla að betri andlegri heilsu. Með því að rækta djúpstæð tilfinningaleg tengsl við starfið geta kennarar upplifað meiri starfsánægju og bæði fundið og skapað merkingu með störfum sínum.

Álag og áskoranir

Tilfinningastarfi fylgir oft miklar áskoranir. Stöðugt framsal tilfinninga, þar sem fólk „gefur sig“ í þágu vinnunnar, getur verið krefjandi og leitt til kulnunar. Þegar til viðbótar bætist ótti við ásakanir eða misskilning varðandi samskipti við börn, eykst álagið enn frekar. Þrátt fyrir þetta eru kennarar skyldugir til að halda uppi fagmennsku, þar sem dagsveiflur og persónuleg líðan mega ekki hafa áhrif á samskipti þeirra við börn.

Rannsóknir hafa sýnt að með stuðningi og viðeigandi starfsþjálfun er hægt að draga úr neikvæðum áhrifum tilfinningastarfs. Kennarar sem tileinka sér dýpri aðferð tilfinningatengsla geta ekki aðeins varið sig gegn álagi, heldur einnig skapað öruggt og nærandi umhverfi fyrir börn.

Fagmennska sem skjöldur gegn kulnun

Page (2011) hefur bent á að hugtakið fagleg elska sé lykilatriði í að móta heilbrigð tilfinningatengsl milli barna og kennara. Með því að vinna á faglegum grunni, þar sem traust og virðing eru í forgrunni, geta kennarar bæði tryggt velferð barna og varið eigin andlega heilsu. Slík fagmennska skapar sterka siðferðislega undirstöðu sem veitir kennurum sjálfstraust og eykur starfsánægju.

Fagmennska sem grunnur til trausts

Kennarar eru mikilvægar burðarásar í samfélaginu og fagmennska þeirra skiptir sköpum fyrir velferð barna. Þegar fagmennska er virt að vettugi og kennarar eru settir í hlutverk tæknilegra framfylgjenda ákvarðana annarra, dregur það úr starfsánægju og gæðum menntunar. Gagnrýnin umræða um starfsaðstæður, traust og menntun kennara er því lykilatriði í að tryggja framtíð leikskóla sem stofnana sem byggja á faglegri þekkingu í leikskólafræðum.

---

Heimildir

1. Bagdasarov, Z. & Connelly, S. (2013). Emotional Labor among Healthcare Professionals: The Effects are Undeniable. Narrative Inquiry in Bioethics, 3(2), 125–129.
2. Grandey, A. A. (2000). Emotional regulation in the workplace: A new way to conceptualize emotional labor. Journal of Occupational Health Psychology, 5, 95–110.
3. Page, J. (2011). Do Mothers want professional carers to love their babies? Journal of Early Childhood Research, 9(3), 310–323.
4. Vincent, C. & Braun, A. (2013). Being ‘fun’ at work: emotional labour, class, gender and childcare. British Educational Research Journal, 39(4), 751–768.

Tags: Rannsóknir