Tashkent-yfirlýsingin um umönnun og menntun ungra barna (ECCE)

Hér verður fjallað um helstu atriði Tashkent-yfirlýsingarinnar um umönnun og menntun ungra barna (ECCE) sem gerð var á ráðstefnu UNESCO þann 16. nóvember 2022, UNESCO í Úsbekistan

Hér má skoða umfjöllun um yfirlýsinguna og stöðuna á Íslandi

Tashkent-yfirlýsingin, var viðurkennd sem opinbert skjal á 76. allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna. Hún hefur verið þýdd á opinber tungumál SÞ—og dreift til allra aðildarríkja og sérstofnana SÞ. Þessi viðurkenning undirstrikar mikilvægi yfirlýsingarinnar á alþjóðavettvangi.

Markmið yfirlýsingarinnar:

1. Staðfesta rétt allra barna (frá fæðingu til 8 ára) til gæðaumönnunar og menntunar.
2. Styrkja pólitískan vilja og aðgerðir ríkja til að þróa réttindamiðaða og aðgengilega stefnu í leikskólamálum.
3. Efla fjárfestingu – bæði ríkisfjármagn og alþjóðlega þróunaraðstoð – í leikskólastarfi sem hluta af sjálfbærri þróun og ævilöngu námi.

Helstu forsendur og áskoranir:

• Leikskólastigið hefur hlotið of litla athygli í stefnumótun og fjárfestingu, þrátt fyrir að ójöfnuður í þroska og námi byrji snemma og viðhaldist oft út ævina.
• COVID-19 og loftslagsbreytingar hafa grafið undan velferð barna, skert gæði leikskólastarfs og aukið ójöfnuð.
• Þrátt fyrir nokkurn árangur í átt að markmiðum SDG 4.2 (um leikskólamenntun) er árangur enn brotakenndur, skortur á samræmingu og vanfjármögnun víða í heiminum.

Leiðarljós og lykilstefna:

1. Jöfn og aðgengileg gæðamenntun fyrir öll börn, með áherslu á viðkvæm hópa.
2. Leikskólanám á að vera leikmiðað, viðurkenna móðurmál barna, meðvitað um náttúru og jafnrétti kynja. Nýja þróun í leikskólafræðum skal hafa til hliðsjónar við gerð námskrár.
3. Vernda rétt barna í kreppum og átökum, t.d. með úrvinnslu úr áföllum og geðrænum stuðningi.
4. Gæta að vellíðan og þroska barna með góðri næringu, heilsu, öruggu umhverfi og hlýju sambandi við umönnunaraðila.
5. Gæði og eftirfylgni – stefna, framkvæmd og árangur leikskólastarfs á að byggja á rannsóknum.
6. Styrkja flæði milli leikskóla og grunnskóla – tryggja að minnsta kosti eitt ár ókeypis leikskólamenntun fyrir öll börn með skólaskyldu.

Um starfsfólk leikskóla:

• Mikil áhersla er lögð á menntun, símenntun og réttindi leikskólakennara og starfsfólks.
• Lagt er til að kjör og virðing leikskólakennara verði sambærileg grunnskólakennurum.
• Kallað er eftir betri regluverki fyrir starfsfólk í einkareknum leikskólum.
• Foreldrar og umönnunaraðilar skulu njóta stuðnings, t.d. í gegnum fræðslu, fjárhagsstuðning og sveigjanleg vinnuskilyrði.

Nýsköpun og stafrænt jafnræði:

• Byggja skal stefnu og starfsemi á vísindalegri þekkingu og staðbundinni reynslu.
• Stafræn tækni getur eflt aðgengi, en þarf að vera örugg, siðferðileg og ekki valda frekari mismunun.
• Leikur, lærdómur og tengsl barna við samfélag og náttúru geta átt sér stað á margvíslegum stöðum: leikvöllum, bókasöfnum, hverfum og heimilum.

Stjórnsýsla og fjármögnun:

• Ráðlagt er að taka upp samþætta, þverfaglega nálgun í stefnumótun leikskólamála – með samvinnu ráðuneyta og samfélags.
• Ríki ættu að veita að minnsta kosti 10% af fjármagni sem fer til menntunar í leikskólastarf.
• Mikilvægt er að bæta gagnasöfnun og eftirlit með framkvæmd stefnu og árangri (SDG 4.2).

Aðgerðaáætlun og skuldbindingar:

Ríki, alþjóðasamfélagið og UNESCO skuldbinda sig til að:

• Gera leikskólastarf að hluta af menntunar- og velferðarstefnu.
• Fjölga menntuðum leikskólakennurum og bæta starfsskilyrði þeirra.
• Fjárfesta í stuðningi við foreldra og fjölskyldur.
• Tryggja gæði, aðgengi og jöfnuð í leikskólamenntun.
• Taka virkan þátt í þróun, mati og umbótum á alþjóðlegu og innlendu leikskólastarfi.

UNESCO. (2022). Tashkent Declaration and Commitments to Action for Transforming Early Childhood Care and Education. https://www.unesco.org/sites/default/files/medias/fichiers/2022/11/tashkent-declaration-ecce-2022.pdf

Tags: Leikskólastarf, Rannsóknir